رابطه امامت و معجزهکارهای خارق العاده‌ای که از پیامبران برای اثبات نبوت صادر می گردد با نام معجزه خوانده می شود، و همین گونه کارها از غیر پیامبران، با نام کرامت ذکر می شود چرا که نشانه عظمت و بزرگواری آنها در پیشگاه خداوند است. برای روشن شدن ارتباط بحث امامت با معجزه و کرامت، نکاتی تحت عنوان مقدمه بیان می‌شود. ۱ - تعریف معجزهدر شرح مواقف، «معجزه» چنین تعریف شده است: «و هی عندنا ما قصد به اظهار صدق من ادعی رسول الله [۲]
ربانی گلپایگانی، علی، الالهیات من شرح المواقف، قم، مؤسسة امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۱۲۰.
» معجزه در نزد ما چیزی است که قصد شده است به وسیله آن، اظهار صدق مدعی نبوت.علامه حلی فرموده است «و نعنی بالمعجزه ثبوت ما لیس بمعتاد مع خرق العاده و مطابقه الدعوی... [۳]
علامه حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ ق، ص۳۵۰.
» معجزه ثبوت چیزی است که معمول و عادی نباشد و یا نفی چیزی است که معمول و عادی نیست به شرطی که همراه خرق عادت و مطابق دعوای نبوت باشد.۲ - صدور کرامات برای اولیاءمسالهای که بین فریقین تقریباً اتفاقی است، صدور کرامات از اولیاء خداست؛ مثل جریان حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها)، آصف بن برخیا، و قصه اصحاب کهف. منتهی این کرامات با معجزه فرق دارند، چون در معجزه شرط آن، همراه با ادعای نبوت و تحدی بوده است. ولی در کرامت اینگونه نیست. [۴]
ربانی گلپایگانی، علی، الالهیات من شرح المواقف، قم، مؤسسة امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۱۳۲.
[۵]
علامه حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ ق، ص۳۵۱.
۳ - معنای اصطلاحی امامتعده زیادی از علمای امامیه، امامت را اینگونه تعریف نموده‌اند: «امامت ریاست عمومی در امور دین و دنیا برای فردی از افراد، برای جانشینی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. [۶]
بحرانی، ابن هیثم، قواعد المرام فی علم الکلام، با تلخیص ربانی گلپایگانی، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۴۸.
[۷]
بحرانی، مبثم بن علی، اصل قواعد المرام، ص۱۷۴.
[۸]
نجفی، هادی، ولایت و امامت، قم، خیام، اول، ص۱۹.
[۹]
علامه حلی، حسن بن یوسف، باب حادی عشر، طبع حجری، ص۴۳.
۴ - امامت منصبی الهیبعد از این مقدمه، اولا باید گفت که اثبات الهی بودن منصب امامت، متوقف بر صدور معجزه نیست بلکه با همان قرآنی که معجزه جاودانی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه با تحدی می‌باشد، می‌توان امامت حضرت علی (علیه‌السّلام) و الهی بودن آن را ثابت کرد. آیات زیادی بر این مطلب دلالت دارند مانند آیه اکمال، آیه تطهیر، آیه تبلیغ، آیه ولایت، آیه اطاعت و.... که به عنوان نمونه اشاره می‌کنیم به آیه عهد، که خداوند متعال حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) را بعد از امتحان سخت و طاقت فرسا، و بعد از دارا بودن مقام نبوت و خلیل اللهی، به امامت برگزید «انی جاعلک للناس اماماً... لا ینال عهدی الظالمین» و فرمود: من تو را امام برای مردم قرار دادم، گفت: آیا از ذریه من هم؟ فرمود: عهدم به ستمگران نمی‌رسد». این آیه صراحت دارد که امامت منصب و عهد الهی است. همچنین الهی بودن منصب امامت و نیز ولایت و امامت امام علی (علیه‌السّلام) را می‌توان با سخنان گهربار همان پیامبری که با معجزات متعدد، صدق و عصمت او با قرآن بیان شده است به اثبات رساند؛ مانند حدیث ثقلین [۱۷]
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۶۶۳.
و روایاتی که تعداد امامانی بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به «دوازده» منحصر می‌کنند و روایاتی که علاوه بر تعداد ائمه (علیه‌السّلام) به نام آنها هم تصریح کرده‌اند، که به عنوان نمونه به یکی از آنها که از طریق عامه نقل شده اشاره می‌شود:خوارزمی از سلمان فارسی نقل می‌کند که به حضور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شرفیاب شدیم، دیدم که حسین در آغوش ایشان بود، چشمان او را بوسید و فرمود: تو خود امام و فرزند امام هستی، تو خود حجت و فرزند حجت خدایی و پدر نُه امام بعد از خود هستی». ۵ - معجزه و کرامتثانیاً: چنانکه از تعریف معجزه و امامت (در مقدمه بیان شد) استفاده می‌شود، معجزه مخصوص ادعای نبوت است. این را هم علمای اهل سنت گفته‌اند و هم امامیه، پس باید نبوت با معجزه و امامت با تایید و نصب پیامبری که دارای معجزه است باید ثابت شود هر چند شیخ طوسی فرموده است گاهی معجزه جانشین نص می‌شود. [۲۴]
شیخ طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، تحقیق بحر العلوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج۱، ص۲۶۶.
۶ - دو شرط اصلی معجزهثالثاً: دو شرط اصلی معجزه ۱- همراه با ادعای نبوت است ۲- همراه با تحدی است. هر چند کرامت شرائط معجزه را ندارد، یعنی ولی در ماهیت از زیر مجموعه معجزه به حساب می‌آید، چرا که به اذن الله بوده و عملی است خارق العاده که از توان سایرین خارج است. ۷ - کرامات منقول از ائمهرابعاً: کرامات بسیار زیادی از امام علی (علیه‌السّلام) و ائمه اطهار (سلام‌الله‌علیهم) در منابع شیعه و برخی از منابع اهل سنت نقل شده است، که به بعضی آنها به صورت فهرست‌وار اشاره می‌شود: ۷.۱ - الف) در منابع شیعه۱ـ ردّ الشمس و تکلم شمس با امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) که مرحوم مجلسی حدود ۲۲ روایت در این زمینه جمع آوری نموده است. ۲ـ شفا دادن مریض‌ها و زنده نمودن بعضی مردگان، و مبتلا شدن دشمنان حضرت بر اثر نفرین ایشان، حدود ۳۹ روایت. ۳ـ به سخن آوردن حیوانات و رام نمودن آنها، ۲۹ روایت را مرحوم مجلسی جمع آوری نموده است. ۴ـ معجزات و کرامات بدنی آن حضرت، ۴ روایت. ۵ـ خبرهای غیبی و علم به لغات و زبان‌های مختلف، ۶۶ روایت. ۶ـ خواب‌هایی که حاکی از کرامت حضرت می‌باشند، ۱۳ روایت. ۷ـ جوامع کرامات و معجزات حضرت، ۱۹ روایت. ۸ـ کرامات (و معجزات) عجیبه‌ای که از آن حضرت نقل شده است. آیا از مجموع این روایات، لااقل یکی از آنها صحت ندارد؟ که یقیناً دارد، همان یکی هم در اثبات ادعای ما کافی است و همچنین شیخ مفید، خوارق عادات متعددی از حضرت علی (علیه‌السّلام) نقل نموده است [۳۲]
مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، قم، مکتبة بصیرتی، ص۱۶۰ـ۱۶۲.
و...۷.۲ - ب) منابع اهل سنت۱ـ کرامات بدنی حضرت از جمله در جنگ بدر که مَلَک از آسمان صدا داد، «لا سیف الاّ ذوالفقار و لا فتی الّا علی». ۲ـ در جنگ با عمرو بن عبد ود، این جمله از خداوند توسط جبرئیل نازل شد «تحیه من الطالب الغالب الی علی بن ابی طالب» سلامی از خدای غالب برای علی پسر ابی طالب، که نمونه‌های زیادی نقل شده است. ۳ـ علی اذن داعیه است هر چه از پیامبر می‌شنید حفظ می‌شد و.... برای پرهیز از اطاله کلام، فقط به عنوان حسن ختام، به داستانی از ابن بطوطه اکتفا می‌شود؛ او می‌نویسد: اهل این شهر (نجف اشرف) همه شیعه هستند و از این حرم (حرم امیر المؤمنین) کرامات و معجزاتی ظاهر شده است و در نزد شیعیان ثابت گردیده است که قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آنجا است و از این معجزات است: کراماتی که در شب ۲۷ رجب در آنجا واقع می‌شود، بیماران زیادی شفا می‌گیرند و مردم آن را شب احیاء می‌نامند و از همه سرزمین‌های دور برای درک آن شب بدانجا روی می‌آورند، از سراسر عراق و خراسان و سرزمین‌های فارس و روم و... و این شفای بیماران امر مسلم و قطعی و ثابتی است که من آن را از راستگویان شنیده‌ام.... ۸ - پانویس۹ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رابطه امامت و معجزه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۲۹. |